You are currently viewing Uwarunkowania prawne ochrony przed polami elektromagnetycznymi

Uwarunkowania prawne ochrony przed polami elektromagnetycznymi

Pola elektryczne, magnetyczne i elektromagnetyczne występują w środowisku w sposób całkowicie naturalny i są nieodłącznymi jego elementami. Dzięki naturalnemu polu magnetycznemu i jego wykorzystaniu do nawigacji było możliwe dokonanie większości odkryć geograficznych. Z kolei – ziemskie pole elektryczne przypomina nam w dramatyczny sposób o swoim istnieniu podczas burz.

Podstawy normowania – uzasadnienie naukowe

Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na organizmy jest zależne od częstotliwości tych pól. Obszerne przeglądy tego co wiadomo na temat mechanizmów oddziaływania pól elektromagnetycznych na organizm ludzki można znaleźć w uzasadnieniach do zaleceń ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection) oraz IEEE (Institute of Electrical & Electronics Engine-ers). Ekspozycja organizmów w stałych i bardzo wolno zmiennych polach elektrycznych prowadzi do gromadzenia się ładunków elektrycznych na po-wierzchni ciała. Obecność ładunków może być odczuwana.Ekspozycja organizmów w stałych polach magnetycznych powoduje, dzięki indukcji magnetycznej: • przepływ dodatkowego prądu elektrycznego w organizmie i pojawienie się różnic potencjałów elektrycznych na naczyniach krwionośnych; • powstawanie oddziaływań magnetomechanicznych, pochodzących od sił działających na czą-steczki ferromagnetyczne, cząsteczki magnetyczne i na ferromagnetyczne implanty. Ekspozycja organizmów w polach elektrycznych małej częstotliwości wywołuje:• przepływ ładunków elektrycznych – dodatkowego prądu elektrycznego w organizmie, • polaryzację ładunków na granicach ośrodków (formowanie dipoli elektrycznych), • reorientację dipoli elektrycznych istniejących w tkankach. Ekspozycja organizmów w polach magnetycznych małej częstotliwości prowadzi do:• indukowania się pól elektrycznych i przepływu prądu elektrycznego, co może prowadzić do efektów elektrostymulacyjnych. Ekspozycji organizmów w polach elektromagnetycznych o częstotliwościach powyżej 100 kilo-herców (kHz) towarzyszy:• pochłanianie (absorpcja) energii, co może prowadzić do wydzielania się znaczących ilości ciepła.Dodatkowo można wyróżnić mechanizmy oddziaływania pośredniego pól:• przepływ prądu gdy ciało człowieka styka się z obiektem metalowym, znajdującym się w polu elektromagnetycznym,• chwilowe wyładowania, które zachodzą, gdy ciało człowieka zetknie się z obiektem o innym potencjale elektrycznym (to jest gdy i ciało ludzkie i obiekt są naładowane poprzez oddziaływanie pola elektromagnetycznego),• oddziaływanie pól elektromagnetycznych po-chodzących od urządzeń medycznych noszonych przez człowieka.Oprócz podanych powyżej mechanizmów oddziaływania istnieją hipotezy dotyczące innych mechanizmów. Odnosi się to zwłaszcza do słabych pól, na przykład: słabe pola mogą, hipotetycznie, zaburzać niektóre funkcje błon komórkowych, prowadząc w konsekwencji między innymi do zmian wydzielania (sekrecji) hormonów. Hipotezy te są intensywnie badane, lecz nie są dotychczas pozytywnie zweryfikowane. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy można stwierdzić, że ryzyko zdrowotne, wynikające z eks-pozycji ludności w sztucznych polach elektromagnetycznych spotykanych w praktyce w środowisku, w otoczeniu prawidłowo zlokalizowanych, zbudowanych i eksploatowanych urządzeń jest tylko hipotetyczne, lub w najgorszym przypadku znikome.Informacje o skutkach działania pól elektromagnetycznych podano w dalszych częściach publikacji.


Przegląd unormowań – zaleceń międzynarodowych

Zalecenia Rady Europejskiej

Dokumentem normatywnym Unii Europejskiej, dotyczącym ochrony ludności przed polami elektromagnetycznymi jest przyjęte w dniu 12 lipca 1999 roku Zalecenie Rady Europejskiej w sprawie ograniczania ekspozycji ludności w polach elektromagnetycznych o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz (1999/519/EC). Zalecenie to zostało opracowane w oparciu o zalecenia ICNIRP – Międzynarodowej Komisji Ochrony przed Promieniowaniem Niejonizującym (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection). Sama ICNIRP jest uznawana przez organ Komisji Europejskiej – SANCO (Dyrektoriat Generalny Ochrony Zdrowia i Konsumentów) za miarodajne ciało naukowe. Przyjęte w zaleceniach ICNIRP wartości dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych zostały określone tak, aby z odpowiednim zapasem bezpieczeństwa, wykluczyć możliwość występowania negatywnych skutków zdrowotnych oddziaływania takich pól. Zalecenie Rady Europejskiej zawiera wykaz wielkości fizycznych zalecanych do stosowania przy określaniu oddziaływania pól elektromagnetycznych na ludzi. Określono poziomy ochrony podstawowej – ograniczenia podstawowe (miary bezpośrednie), odnoszące się do zjawisk bezpośrednio występujących w organizmach ludzi oraz określono poziomy odniesienia – odpowiadające naszym, krajowym poziomom dopuszczalnym.Termin: „ograniczenia podstawowe” odnosi się, w omawianym tu zaleceniu, do ograniczania ekspozycji ludzi w zmiennych w czasie polach elektrycznych, magnetycznych i elektromagnetycznych. Ograniczenia te określono przyjmując za ich podstawę istniejące, dobrze naukowo udokumentowane dane opisujące zjawiska biologiczne, będące konsekwencją oddziaływania pól oraz – również dobrze udokumentowane, zdrowotne efekty występowania tych zjawisk. Wielkości fizyczne w jakich określono ograniczenia podstawowe są zależne od częstotliwości pól. Wielkościami tymi są: indukcja magnetyczna (B), gęstość prądu (J), tempo (prędkość) pochłaniania energii elektromagnetycznej zamienianej na ciepło w tkankach organizmu (SAR) i gęstość mocy (S). Indukcja magnetyczna i gęstość mocy pola mogą być mierzone bezpośrednio u osób eksponowanych w polach.Poziomami pochodnymi – wywiedzionymi z ograniczeń podstawowych są „poziomy odniesienia” – są to poziomy pól, które podano w celu umożliwienia praktycznej oceny ryzyka przekroczenia podstawowych ograniczeń ekspozycji. Nie-które z poziomów odniesienia zostały wywiedzione z odpowiednich ograniczeń podstawowych dzięki użyciu technik pomiarowych i technik symulacji komputerowej, a niektóre zostały określone w oparciu o zjawiska związane z bezpośrednim odczuwa-niem działania pól i o dane dotyczące pośrednich efektów oddziaływania pól. Jako poziomy odniesienia podawane są: natężenie pola elektrycznego (E), natężenie pola magnetycznego (H), indukcja magnetyczna (B), gęstość mocy (S) i prąd w kończynach (IL). Wielkościami odnoszącymi się do odczuwalnych efektów działania pól są – prąd dotyku (IC) oraz, dla pól impulsowych, pochłanianie właściwe energii (SA). W każdych, konkretnych wa-runkach ekspozycji, zmierzone lub wyliczone wartości każdej z podanych powyżej wielkości fizycznych powinny być porównywane z odpowiednią wartością poziomu odniesienia, określoną w zaleceniu. Brak przekroczenia poziomu odniesienia jest równoznaczny z brakiem przekroczenia ograniczenia podstawowego.Ograniczenia podstawowe zostały w zaleceniu określone w zależności od częstotliwości pola.Dla zakresu częstotliwości od 1 herca (Hz) do 10 megaherców (MHz) ograniczenie podstawowe zostało podane w tym zaleceniu jako gęstość prądu indukowanego w ciele człowieka. Ograniczenie to podano w celu zapobieżenia oddziaływania pól na funkcje systemu nerwowego. Poziom ograniczenia podstawowego dla tego zakresu częstotliwości, po-dany jako wartość skuteczna gęstości prądu, wynosi 2 miliampery na metr kwadratowy (mA/m2). Ze względu na niejednorodność ciała, gęstość prądu powinna być uśredniana dla 1 centymetra kwadratowego przekroju poprzecznego ciała. Podstawowe ograniczenie gęstości prądu zostało ustalone na ta-kim poziomie, aby w tkankach centralnego układu nerwowego nie zachodziły niekorzystne zjawiska. Powyższy poziom ograniczenia podstawowego określono uwzględniając odpowiednie współczynniki bezpieczeństwa. Poziomy odniesienia, dla częstotliwości pól równej 50 Hz podano w zaleceniu jako: natężenie pola elektrycznego, natężenie pola magnetycznego i indukcję magnetyczną. I tak dla tej częstotliwości: poziom natężenia pola elektrycznego wynosi 5 kV/m, poziom natężenia pola magnetycznego wynosi 80 A/m, co odpowiada indukcji magnetycznej równej 100 mikrotesli (mT). W zaleceniu przyjęto zasadę, mówiącą że jeżeli zmierzone w środowisku wartości natężenia pola elektrycznego, magnetycznego lub indukcji magnetycznej są wyższe od poziomów odniesienia – nie musi to oznaczać przekroczenia ograniczeń podstawowych. W takich sytuacjach, zgodnie z tym zaleceniem, należy dla każdego przypadku sprawdzać czy ograniczenia podstawowe nie będą przekroczone. Poniżej zamieszczono tablicę 4.1. zawierającą poziomy odniesienia dla pól elektromagnetycznych, określone w zaleceniu 1999/519/EC.Podane w omówionym powyżej zaleceniu z 1999 r. poziomy odniesienia odpowiadają, ze względu na spełnianą funkcję, krajowym poziomom dopuszczalnym pól elektromagnetycznych w środowisku, ustalonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2003 roku.

Zalecenia – standardy IEEE

Standardy IEEE (The Institute of Electrical and Electronics Engineers, Inc.) zostały przyjęte przez ANSI (American National Standard Institute) na początku obecnego wieku. Stanowią kontynuacje prac prowadzonych od kilkudziesięciu lat. W ich opracowywaniu brała udział znacząca liczba osób, będących uznanymi autorytetami w dziedzinie oddziaływania pól elektromagnetycznych. W normach tych określono odrębne standardy ochronne dla osób znajdujących się na stanowiskach pracy (tzw. kontrolowanym środowisku pól elektromagnetycznych) i osób znajdujących się w środowisku niekontrolowanym (naturalnym).

Norma, traktowana jako zalecenie (ang. recommendation) została opracowana przez IEEE – działające głównie w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej międzynarodowe Stowarzyszenie Inżynierów Elektryków i Elektroników. Stowarzyszenie liczy sobie około 370 000 członków. Zespoły opracowujące normę składały się z wolontariuszy. Norma została zaakceptowana przez ANSI – American National Standard Institute – krajowy organ normalizacyjny USA.Norma została przyjęta we wrześniu 2002 roku i dotyczy kwestii związanych z ochroną ludzi prze-bywających w polach elektromagnetycznych o częstotliwościach od 0 do 3 kHz (kiloherców). Norma odnosi się do ochrony zarówno ludności jak i pracowników. Zgodnie z terminologią wykorzystywaną w normach IEEE środowisko, w którym mogą przebywać ludzie dzielone jest na niekontrolowane i kontrolowane. Środowisko kontrolowane to przestrzeń, która jest dostępna ludziom uprzedzonym o potencjalnych skutkach oddziaływania pól elektromagnetycznych lub gdzie ekspozycja w polach jest skutkiem przemieszczania się przez obszary oznakowane tablicami ostrzegawczymi lub przestrzeń niedostępna dla ludności. Osoby, które mogą znaleźć się w takiej przestrzeni są uprzedzane o możliwych efektach oddziaływań pól elektromagnetycznych.

Działania międzynarodowe – UE, WHO, ICNIRP

Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na organizmy jest przedmiotem wielu prac badawczych. Bardzo istotną rolę w ocenie wyników tych prac odgrywają międzynarodowe programy badawcze. Zasadnicze znaczenie ma tutaj zapoczątkowany w 1996 r. program Międzynarodowej Organizacji Zdrowia (WHO) zatytułowany „Pola Elektromagnetyczne”. Program „Pola Elektromagnetyczne” jest realizowany, tak aby możliwe było wykorzystanie całej, dotychczas zgromadzonej wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na zdrowie.Aktualne informacje, dotyczące stanu prac WHO można znaleźć na stronach internetowych Organizacji: http://www.who.int/peh-emf/en/.Znajdują się tam również odnośniki do arkuszy faktów – dokumentów zatwierdzanych przez Dyrektoriat Generalny WHO, przedstawiających aktualny stan wiedzy na temat skutków oddziaływań pól elektromagnetycznych na organizm ludzki. Szybki rozwój systemów komunikacji bezprzewodowej – telefonii komórkowej i dostępu do Internetu a także powszechność urządzeń wykorzystujących w swym działaniu techniki radiowe jest jedną z przyczyn pytań dotyczących ewentualnego szkodliwego oddziaływania pól elektromagnetycznych o poziomach nie przekraczających wartości uznanych w zaleceniach europejskich za dopuszczalne. Pytania te znalazły swój wyraz w rezolucjach Parlamentu Europejskiego. Ostatnia z nich została przyjęta w kwietniu 2009 roku. W tej, od-noszącej się do pól elektromagnetycznych, rezolucji Parlament wezwał organy wspólnoty do przeglądu sytuacji oraz do rewizji zalecenia z 1999 roku. W rezolucji znalazła się sugestia, zgodnie z którą wskazane byłoby obniżenie poziomów ochronnych zapisanych w tym zaleceniu. Jednym z rezultatów przyjęcia przez Parlament Europejski rezolucji „polowej”, o której mowa powyżej było zorganizowane w Brukseli, w maju 2010 roku, spotkanie poświęcone przeglądowi stanu ochrony przed polami elektromagnetycznymi w poszczególnych krajach Wspólnoty. Spotkanie zostało zorganizowane w dniu 3 maja 2010 roku przez DG-SANCO – Dyrektoriat Generalny Ochrony Zdrowia i Konsumentów.Podczas spotkania przedstawiciele krajów Wspólnoty dokonali wymiany informacji na temat implementacji zalecenia 1999/519/EC oraz sytuacji związanej z ochroną przed polami elektromagnetycznymi w ich krajach. Cześć krajów stosuje wprost zasady zawarte w zaleceniu z 1999 roku po przyjęciu odpowiednich przepisów. Część krajów ma własne rozwiązania prawne.Przedstawiciele DG-SANCO przekazali opinie, zgodnie z którymi różnorodne podejście do problematyki stosowane przez poszczególne kraje członkowskie jest traktowane jako zjawisko całko-wicie normalne i dopóki nie prowadzi to do ograniczeń wymiany gospodarczej nie będzie przed-miotem wspólnej regulacji prawnej. Podstawy zalecenia 1999/519/EC zostały oparte na zaleceniach ICNIRP (International Commission on No-nionizing Radiation Protection), która to Komisja posiada autoryzację gremiów naukowych Wspólnoty. Do czasu zmiany zaleceń ICNIRP nie ma naukowego uzasadnienia zmiany zaleceń Wspólnoty dotyczących ochrony ludności przed polami elektromagnetycznymi. Natomiast zasada ostrożnego podejścia (precautionary principle) nie ma za-stosowania do ochrony ludności przed polami elektromagnetycznymi. Podejście Komisji nie ulegnie zmianie, tak długo jak długo nie będzie naukowego uzasadnienia do takiej zmiany. Komisja nie zgłasza uwag do polityk prowadzonych w tym zakresie przez poszczególne kraje. Nie ma do tego prawnego zobowiązania. Nie należy zatem spodziewać się zapoczątkowania prac, których celem byłoby stworzenie dyrektywy poświęconej ochronie ludności Wspólnoty przed polami elektromagnetycznymi.Jesienią 2010 roku ICNIRP opublikował nowe zalecenia dotyczące pól małej częstotliwości. Poziomy ochronne podane w tych zaleceniach praktycznie nie różnią się od poziomów zawartych w zaleceniach ICNIRP stanowiących podstawę dokumentu Rady Europy z 1999 roku (1999/519/EC).


Polskie unormowania

Pierwsze polskie przepisy dotyczące ochrony przed polami elektromagnetycznymi zostały ustanowione w 1961 roku. Kolejnymi przepisami były: rozporządzenie Rady Ministrów z 1980 roku. Rozporządzenie to zostało w 1997 roku zastąpione rozporządzeniem Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Ustawa z 2001 roku – Prawo ochrony środowiska wprowadzając nowe rozwiązania prawne, spowodowała konieczność wydania kolejnego rozporządzenia, dotyczącego ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi. Rozporządzenie to zostało wydane w 2003 roku i obowiązuje do dziś.

Oddziaływania pól elektromagnetycznych na elementy środowiska

Brak doniesień naukowych, które uzasadniałyby prowadzenie ochrony środowiska przyrodniczego przed polami elektromagnetycznymi. Standardy jakości środowiska, które dotyczą ochrony przed polami elektromagnetycznymi zostały ustanowione ze względu na konieczność ochrony ludności. Nie ma informacji o występowaniu istotnego wpływu pól elektromagnetycznych występujących w otoczeniu normalnie eksploatowanych i powszechnie używanych linii i stacji elektroenergetycznych, instalacji radiokomunikacyjnych, radio-nawigacyjnych i radiolokacyjnych na przyrodę ożywioną i oczywiście – nieożywioną. Nie wykazano wpływu takich pól elektromagnetycznych na przelatujące ptaki czy nietoperze. Nie ma doniesień o możliwości wpływu pól elektromagnetycznych na obszary Natura 2000 i tradycyjne, polskie rodzaje obszarów ochrony przyrody – rezerwaty i parki narodowe .

Prawny system ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

Podstawowe regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi znajdują się w Dziale VI ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 25 z późn. zm.)Artykuł 121 tej ustawy zawiera postanowienia ogólne, zgodnie z którymi ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie są dotrzymane. Zgodnie z art. 122a ustawy Prawo ochrony środowiska, prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne, które są stacjami elektroenergetycznymi lub na-powietrznymi liniami elektroenergetycznymi o na-pięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV, lub instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emitującymi pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitującymi pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: 1) bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia; 2) każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposażeniu instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urządzenie. Wyniki tych pomiarów przekazuje się wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i państwowemu wojewódzkie-mu inspektorowi sanitarnemu.Art. 123 jest podstawą prowadzenia monitoringu pól elektromagnetycznych. Pomiary te są prowadzone w usystematyzowany sposób od 2008 roku. W 2009 roku wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska przeprowadziły po raz drugi monitoringowe badania poziomów radiowych pól elektromagnetycznych występujących w Polsce. Średnia arytmetyczna wszystkich wyników monitoringowych badań radiowych pól elektromagnetycznych, wykonanych w 2009 roku przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska wynosi 0,31 V/m, co stanowi 4% wartości dopuszczalnego poziomu pól elektromagnetycznych, określonego w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środo-wisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów.W art. 124 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska postanowiono, że wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi, aktualizowany co-rocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących: 1) terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; 2) miejsc dostępnych dla ludności. Ust. 2 tego artykułu zawiera definicję miejsc dostępnych dla ludności: przez miejsca dostępne dla ludności rozumie się wszelkie miejsca, z wyjątkiem miejsc, do których dostęp ludności jest zabroniony lub niemożliwy bez użycia sprzętu technicznego.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192 poz. 1883)

Artykuł 122 Prawa ochrony środowiska stanowi, iż minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, określi w drodze rozporządzenia, dopuszczalne po-ziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 221 poz. 1645), zostało wy-dane zgodnie z wyżej przytoczonym upoważnieniem. W wyżej wymienionym rozporządzeniu określone zostały dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku, zróżnicowane dla tere-nów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, a także miejsc dostępnych dla ludności. W rozporządzeniu tym podano zakresy częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne, charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, a także metody sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jak również metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych, zróżnicowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz dla miejsc dostępnych dla ludności określono w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową określono dopuszczalne wartości poziomów składowej elektrycznej i składowej magnetycznej pola o częstotliwości przemysłowej 50 Hz. Wartości te wynoszą odpowiednio: 1 kV/m – składowa elektryczna i 60 A/m – składowa magnetyczna. Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych po-ziomów pól elektromagnetycznych występujących w otoczeniu instalacji elektroenergetycznych w środowisku dokonuje się na podstawie wartości składowej elektrycznej i składowej magnetycznej pola. Jednakże, jak to już napisano, w otoczeniu elektro-energetycznych instalacji wnętrzowych oraz pod-ziemnych linii kablowych wartości składowej elektrycznej pola nie sprawdza się. Wynika to z ekranujących własności ścian budynków oraz gruntu. Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dokonuje się dla instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne w zakresie częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz – na podstawie wartości składowej elektrycznej pola a dla instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne w zakresie częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz – na podstawie gęstości mocy pola albo wartości składowej elektrycznej pola. Przy czym dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz określa się wartość skuteczną natężenia pola elektrycznego z dokładnością do jednego miejsca znaczącego, a dla pól o częstotliwościach od 300 MHz do 300 GHz wartości średniej gęstości mocy określa się z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku. Zgodnie z rozporządzeniem z 2003 roku po-miary pól elektromagnetycznych przeprowadza się w szczególności w tych miejscach, w których, na podstawie uprzednio przeprowadzonych obliczeń, stwierdzono występowanie pól elektromagnetycznych o poziomach zbliżonych do poziomów dopuszczalnych. Jest to zapis odnoszący się do wszystkich rodzajów instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne. Wykonując pomiary zgodnie z tym zapisem można uniknąć dobierania pionów pomiarowych w miejscach, o których wiadomo z góry, że nie będą w nich występowały pola elektromagnetyczne o wartościach istotnych z punktu widzenia ochrony ludności i środowiska. Przykładami takich miejsc mogą być, np. miejsca znajdujące się na poziomie terenu pod zawieszonymi wysoko antenami radiolinii lub też miejsca usytuowane z tyłu silnie kierunkowych anten o du żym tłumieniu wstecznego promieniowania. Przy pomiarach pól elektromagnetycznych uwzględnia się poprawki pomiarowe, umożliwiające uwzględnienie parametrów pracy instalacji wytwarzających te pola, najbardziej niekorzystnych z punktu widzenia oddziaływania na środowisko. Przykładowo – w przypadku pomiarów w otoczeniu linii elektro-energetycznych będą to poprawki wynikające ze zmienności wartości napięć linii oraz zmienności prądów płynących w tych liniach. W przypadku pomiarów pól elektromagnetycznych wykonywanych w otoczeniu stacji bazowych radiokomunikacji ruchomej wystarczające jest uwzględnienie dobowej zmienności parametrów pracy takich stacji, ponieważ stacje bazowe wytwarzają pola o zbliżonych wartościach w godzinach największej aktywności abonentów sieci – to jest w godzinach od około siódmej rano do dwudziestej drugiej. Pomiary powinny być poprzedzane oceną charakteru pracy instalacji będącej źródłem mierzonych pól elektro-magnetycznych. Jeżeli w otoczeniu instalacji radio-komunikacyjnych występują pola elektromagnetyczne wytworzone przez kilka instalacji nie pracujących równocześnie, zasięg występowania pól elektromagnetycznych o poziomach dopuszczalnych wyznacza się dla instalacji albo grupy instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne o poziomach najwyższych. Pomiary w otoczeniu instalacji radiokomunikacyjnych wykonuje się pod-czas pracy wszystkich urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne w danym zakresie częstotliwości, w warunkach odpowiadających charakterystykom eksploatacyjnym tych urządzeń; w przypadku możliwości eksploatacji w kilku rodzajach pracy – pomiary należy wykonać przy tym rodzaju pracy, przy którym występują pola elektromagnetyczne o najwyższym poziomie. Z przepisów oma-wianego tu rozporządzenia z 2003 r. nie wynika konieczność zmiany warunków pracy instalacji na inne, niż charakterystyczne dla trybu pracy przyjętego w jej projekcie. Pomiary pól elektromagnetycznych przeprowadza się w pionach i punktach pomiarowych. Po-miary w otoczeniu instalacji radiokomunikacyjnych, w przyjętych pionach pomiarowych, wykonuje się w punktach pomiarowych położonych na wysokościach od 0,3 m do 2 m nad po-wierzchnią ziemi albo nad innymi powierzchniami, na których mogą przebywać ludzie, przyjmując za wynik pomiaru maksymalny, zmierzony w danym pionie poziom pól elektromagnetycznych. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. zawiera zróżnicowane dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych.


Bibliografia:

Stefan Różycki – Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi. Informator dla administracji samorządowej, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Warszawa 2011