Aspekty prawne
Pole elektromagnetyczne (PEM) jest naturalnym elementem środowiska. Jednak od początku XX w., w związku z intensywnym rozwojem technologicznym, rosnącą liczbą urządzeń osobistych (telefony komórkowe, smartfony), domowych, komercyjnych i wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną, środowisko poddawane jest coraz to większej presji ze strony źródeł wytwarzających PEM.
W rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Poś):
– pola elektromagnetyczne są to pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach z zakresu od 0 Hz do 300 GHz;
– ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
• utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach;
• zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Główny akt prawny
Głównym aktem prawnym w Polsce regulującym kwestie pól elektromagnetycznych w środowi sku jest ustawa Poś oraz wydane na jej podstawie dwa rozporządzenia. Jeden dokument reguluje sprawy dopuszczalnych poziomów PEM w środowisku dla różnych częstotliwości oraz metody sprawdzania poziomów PEM od źródeł w środowisku, drugie rozporządzenie określa zasadę prowadzenia okresowych pomiarów poziomów PEM w środowisku przez Inspekcję Ochrony Środowiska (monitoring PEM). Sposób kontroli źródeł PEM oraz pomiary monitoringowe znacząco różnią się
od siebie.
Wpływ PEM na zdrowie człowieka
PEM wpływa na organizmy w różny sposób, zależny od częstotliwości pola, jego wielkości lub natężenia. Ogólnie można powiedzieć, że przy niskich częstotliwościach (do 100 kHz) PEM przenika przez ciało, wywołując tzw. zjawiska nietermiczne, natomiast przy częstotliwościach radiowych PEM (tj. od 100 kHz do 300 GHz) jest częściowo absorbowane i na niewielką głębokość wnika w ciało, co może wywołać podniesienie temperatury (tzw. zjawisko termiczne). Mimo że na świecie od wielu lat prowadzone są liczne badania w tym zakresie, do tej pory nie udało się jednoznacznie określić, w jakim stopniu PEM może być szkodliwe dla ludzi.
Wpływ pola magnetycznego o częstotliwości 50 Hz
Od 1996 r. prowadzony jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) międzynarodowy program „Pola elektromagnetyczne”. Jego głównym celem jest między innymi: tworzenie przeglądów literatury naukowej dotyczącej zdrowotnych efektów oddziaływania pól elektromagnetycznych, ocena ryzyka zdrowotnego, dostarczanie informacji o ryzyku, zachęcanie do wprowadzania akceptowanych przez społeczność międzynarodową standardów oddziaływań. W 1999 r. pola magnetyczne 50 Hz uznano za możliwie rakotwórcze dla ludzi, zaliczając je do grupy 2B według klasyfikacji IARC 1, następnie w 2011 r. do grupy tej zaliczono również PEM częstotliwości radiowych na podstawie „ograniczonych dowodów epidemiologicznych” i „niepełnych” dowodów doświadczalnych. Istniejące (choć ograniczone) dowody świadczące o możliwości szkodliwego oddziaływania PEM na ludzi oraz stale rosnąca liczba źródeł PEM mogą budzić obawy społeczeństwa. Stąd też konieczne jest stałe monitorowanie poziomów PEM w środowisku.
Monitoring PEM w środowisku
W Polsce poziom PEM w środowisku podlega stałej kontroli, obserwacji i ocenie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, a okresowe badania poziomów tych pól prowadzi wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Monitoring PEM odbywa się na terenie każdego województwa poprzez pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego na trzech typach terenu dostępnych dla ludności, tj.: w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., w pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich, w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz (tj. częstotliwości radiowych). Od 2008 r. monitoring prowadzony jest w sposób ujednolicony dla całego kraju. Zakres badań, sposób wyboru punktów pomiarowych, wymaganą częstotliwość prowadzenia pomiarów oraz sposób prezentacji wyników pomiarów określa rozporządzenie.
Sieć monitoringu PEM
Sieć monitoringu PEM obejmuje 135 punktów na terenie każdego z województw, w których w cyklu trzyletnim pomiary wykonuje się w sposób nieprzerwany przez dwie godziny, pomiędzy godzinami 10–16 w dni robocze.Dane uzyskane w ramach monitoringu promieniowania elektromagnetycznego prowadzonego od 2008 r. dla miejsc dostępnych dla ludności wskazują, że poziom sztucznie wytwarzanych pól elektromagnetycznych jest niski, stanowiąc jedynie kilka procent wartości dopuszczalnej, która wynosi 7 V/m. W żadnym punkcie pomiarowym nie odnotowano przekroczenia dopuszczalne go poziomu PEM w środowisku, a średnia arytmetyczna w skali kraju mieści się w przedziale od 0,29 V/m do 0,45 V/m. Odrębnym zagadnieniem jest działalność kontrolna inspekcji. W ramach kontroli podmiotów korzystających ze środowiska sprawdza się przestrzeganie przepisów o ochronie środowiska, w tym dotrzymywanie standardów w zakresie pól elektromagnetycznych.
W wyniku przeprowadzanych kontroli zdarzają się sytuacje, kiedy osiągane są wartości poziomów PEM bliskie granicy poziomu dopuszczalnego lub przekraczające go (7 V/m). Inspekcja ochrony środowiska przekazuje wówczas sprawę właściwemu organowi ochrony środowiska i użytkownik instalacji zobowiązany jest do utrzymania poziomów PEM poniżej wartości dopuszczalnych.
GIOŚ/PMŚ)
Żródło
Opracowano: na podstawie publikacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska “Stan środowiska w Polsce. Raport 2018”. Warszawa 2018 (Raport opracowany w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska, Departamencie Monitoringu, Ocen i Prognoz Stanu Środowiska pod kierunkiem Anny Katarzyny Wiech, Małgorzaty Marciniewicz-Mykiety, Barbary Toczko)
