W dniu 26 marca br. do uzgodnień i konsultacji trafił projekt zmiany ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw.
“Celem projektowanych zmian w tych obszarach, jest przede wszystkim usprawnienie procedur i postępowań administracyjnych, zarówno po stronie podmiotów planujących realizację inwestycji wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 71), innych potencjalnie znacząco oddziałujących na obszar Natura 2000, jak również podmiotów opracowujących dokumenty podlegające strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Proponowane zmiany dotyczą także organów administracji publicznej uczestniczących w procesie podejmowania rozstrzygnięć w tych sprawach.
I. W zakresie postępowań w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach:
1. Projekt zakłada likwidację postanowienia o braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W przypadku stwierdzenia braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, zamiast wydania postanowienia, o którym mowa w art. 63 ust. 2 ustawy ooś, organ zakończy postępowanie wydając decyzję środowiskową. Przewiduje się, że rozwiązanie to przez zmniejszenie czynności urzędowych przyczyni się do uproszczenia i skrócenia czasu trwania postępowań o wydanie decyzji środowiskowej dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których nie stwierdzono obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
2. Projekt zakłada zmianę art. 75 ust. 1 pkt 1 lit. l ustawy ooś, polegającą na uchyleniu tego przepisu, czego konsekwencją będzie przekazanie wójtom, burmistrzom i prezydentom miast kompetencji do orzekania w sprawach „pozostałych przedsięwzięć”, dla których wnioskodawcą jest jednostka samorządu terytorialnego, dla której organem wykonawczym jest organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub podmiot od niej zależny. Jednocześnie proponuje się dodanie art. 64 ust. 1d, aby regionalny dyrektor ochrony środowiska wypowiadał się w sposób wiążący (w drodze uzgodnienia) o konieczności przeprowadzenia oceny. Biorąc pod uwagę, że w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach kluczową rolę pełni ocena oddziaływania na środowisko, jako instrument, który w największym stopniu wpływa na ustalenie warunków realizacji przedsięwzięcia, uznano, że proponowany przepis zagwarantuje wymóg właściwego rozdziału funkcji pozostających w konflikcie przy wykonywaniu obowiązków wynikających z art. 9a dyrektywy 2011/92/UE, właśnie poprzez przekazanie organowi „niezależnemu” decyzji w sprawie przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Jednocześnie nadanie regionalnym dyrektorom ochrony środowiska kompetencji, o których mowa w art. 76 ust. 1 ustawy ooś (omówiono w pkt 1.I.8 i pkt 2.I.8), wzmocni nadzór nad działaniem jednostek samorządu terytorialnego w tego typu sprawach.
3. Przy ubieganiu się o wydłużenie terminu ważności decyzji środowiskowej nie będzie wymagane wykazanie, że przedsięwzięcie przebiega etapowo. Ponadto projekt ustawy zakłada, że wniosek w tej sprawie będzie mógł zostać złożony nie wcześniej niż po upływie 5 lat od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.
4. Podstawowym rozwiązaniem mającym ułatwić przygotowanie niezbędnych dokumentów, składanych do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jest zniesienie obowiązku przekazywania do organu wydającego decyzję środowiskową wypisów z rejestru gruntów w sytuacji, gdy znajdzie zastosowanie art. 49 Kpa, zgodnie z którym zawiadamianie stron o decyzjach i innych czynnościach organu będzie następować w formie publicznego obwieszczenia. Obecnie art. 49 Kpa ma zastosowanie, kiedy liczba stron postępowania przekracza 20, natomiast projekt zakłada stosowanie tego przepisu w przypadku, kiedy liczba stron przekroczy 10. W celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych co do formy, w jakiej mogą być składane kopie map ewidencyjnych i wypisy z rejestru gruntów, w art. 74 ust. 1 pkt 3 i 6 wprost wskazano, że mogą być przedkładane w formie elektronicznej. Ponadto zmieniono w projekcie definicję obszaru, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, wprowadzając do art. 74 ust. 3a pkt 1 ustawy ooś kryterium odległościowe od granic terenu, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie. W rezultacie proponuje się, aby obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, ustalany był według przyjętego w niniejszym projekcie stałego kryterium odległościowego wynoszącego 100 m oraz według kryterium ustalanego indywidualnie w oparciu o charakter oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zgodnie z obowiązującym obecnie art. 74 art. 3a pkt 2 i 3 ustawy ooś. W celu wyeliminowania wątpliwości, co do obszaru oddziaływania przedstawianego na załącznikach do wniosku, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt 3, 3a, 4 i 6, w przepisach tych wprowadzono odniesienie do art. 74 ust. 3a ustawy ooś. Jednocześnie sprecyzowano, że na mapie, o której mowa w art. 74 ust. 1 pkt 3a, należy zaznaczyć również odległość, o której mowa w ust. 3a pkt 1. Określono również, na jakim podkładzie mapa ta powinna zostać sporządzona. Dodatkowo całkowicie zrezygnowano z dotychczasowych regulacji w art. 74 ust. 1a i 1b ustawy ooś i wprowadzono obowiązek składania załączników, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt 3 i 6, wraz z tym wnioskiem. Przewiduje się, że zaproponowane zmiany zmniejszą koszty po stronie podmiotów planujących realizację przedsięwzięcia, związane z zakupem map ewidencyjnych i wypisów z rejestru gruntów. Wymogi formalnoprawne zawarte w art. 74 ust. 1 ustawy ooś ulegną uproszczeniu i doprecyzowaniu, a także przyczynią się do zmniejszenia objętości dokumentacji składanej w postępowaniach o wydanie decyzji środowiskowej.
5. Projekt przewiduje rozwiązania mające na celu uniknięcie długotrwałych procedur związanych z ustalaniem adresów stron postępowania, a stosowne przepisy opracowano z wykorzystaniem rozwiązań wprowadzanych w specustawach. Wprowadza się domniemanie prawdziwości danych ewidencyjnych znajdujących się w rejestrach gruntów, stanowiących podstawę do ustalenia stron postępowania. Ustanawia się również przepis szczególny w stosunku do Kpa, który umożliwi prowadzenie postępowania bez konieczności jego zawieszenia w przypadku śmierci strony. W sytuacji nieuregulowanego stanu prawnego nieruchomości czy innych problemów związanych z ustaleniem kręgu stron (brak adresów, zmiany właściciela w toku postępowania, brak spadkobierców), nie będzie to przeszkodą do prowadzenia postępowania, a do doręczeń i zawiadomień zastosowanie będzie miał art. 49 Kpa. Ponadto zaproponowano przepis, w którym określono źródła dokumentów, na podstawie których organ ma ustalać prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie. W ten sposób projekt zapewni sprawny przebieg postępowania, zmniejszy obciążenie administracyjne organów prowadzących postępowanie i wyeliminuje zakłócenia w jego przebiegu spowodowane tymi okolicznościami. Powyższe zapobiegnie wstrzymaniu wydawania decyzji środowiskowej, a jednocześnie nie pozbawi podmiotów, które nie będą w nim uczestniczyć, wpływu na rozstrzygnięcie w kwestii zasadniczej – decyzji, o której mowa w art. 72 ust. 1 ustawy ooś.
6. Projekt przewiduje przejście kompetencji RDOŚ do prowadzenia postępowań w sprawach wydania decyzji środowiskowej dla przedsięwzięć realizowanych na terenach zamkniętych oraz w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych, o których mowa w POŚ, na organy właściwe w pozostałym zakresie.
7. Projekt zakłada, że zawieszenie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej będzie się odbywać tylko na wniosek podmiotu planującego podjęcie realizacji przedsięwzięcia. Pozostałe strony nie będą mieć wpływu na rozstrzygnięcie organu w tym zakresie, ponieważ zawieszenie postępowania jest czynnością proceduralną, która nie wpływa na merytoryczne rozpatrzenie sprawy oraz prawa i obowiązki tych stron. Powyższe ma zapewnić ustanowienie w ustawie ooś przepisu szczególnego w stosunku do art. 98 Kpa, w zakresie, w jakim wyłącza się możliwość zgłoszenia nieuzasadnionego sprzeciwu w tej sprawie przez pozostałe strony postępowania i zapewni organom sprawne procedowanie w tym zakresie.
8. Projekt przewiduje, że RDOŚ uzyskuje kompetencje GDOŚ określone w obecnym art. 76 ust. 1 ustawy ooś, w sposób, który umożliwi mu w szczególności kierowanie wystąpień do właściwych miejscowo samorządowych kolegiów odwoławczych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji środowiskowej. Jednocześnie GDOŚ zachowuje swoje uprawnienia, by w szczególnych sytuacjach, na wniosek RDOŚ, kierować wystąpienia, o których mowa w art. 76 ust. 1. Organom tym przewidziano również nadanie uprawnień do formalnego wystąpienia do organów architektoniczno-budowlanych w przypadku wydania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 oraz przyjęcia zgłoszeń, o których mowa w art. 72 ust. 1a ustawy ooś, bez wymaganej decyzji środowiskowej. Rozwiązanie to odciąży GDOŚ, a także pozwoli na szybsze i efektywniejsze korzystanie z tych kompetencji przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska lepiej znających lokalne uwarunkowania. W konsekwencji proponuje się również zmiany przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2018 poz. 1202 ze zm.), w zakresie wymogów wynikających z ustawy ooś. Zmieniony zostanie katalog sytuacji, w których organ architektoniczno-budowlany wnosi sprzeciw w stosunku do zgłoszenia budowy o inwestycje, dla których nie wydano decyzji środowiskowej pomimo obowiązku wynikającego z ustawy ooś. Przewiduje się również nadanie RDOŚ kompetencji do wystąpienia do organu architektoniczno-budowlanego o wstrzymanie użytkowania obiektu budowlanego. Powyższe rozwiązania wzmocnią kontrolę spełniania wymogów ochrony środowiska w procesie inwestycyjnym, w tym również na etapie prowadzonym przez organy architektoniczno-budowlane.
9. Proponowana w projekcie zmiana znosi obowiązek udziału organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w procedurze oceny oddziaływania na środowisko w przypadku, gdy nie stwierdził on konieczności przeprowadzenia tej oceny. Oczekiwanym efektem będzie skrócenie procedury oceny oddziaływania na środowisko.
10. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 81 ust. 1 ustawy ooś kryterium dla organu wydającego decyzję środowiskową do wskazania inwestorowi zmiany wariantu realizacji przedsięwzięcia będzie obiektywna przesłanka – brak możliwości jego realizacji w wariancie proponowanym. Takie rozwiązanie nie ogranicza organu wydającego decyzję konkretnymi przesłankami merytorycznymi do oceny w tym zakresie, a jednocześnie zapobiega nieuzasadnionemu kwestionowaniu wariantów proponowanych przez inwestora. Natomiast przyjęta w projekcie zmiana dotycząca art. 81 ust. 3 polega na wyłączeniu tego przepisu ze stosowania, w przypadku gdy organ właściwy do wydania oceny wodnoprawnej wyrazi opinię o braku potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Wyeliminuje to wątpliwości, co do wymogu badania wpływu przedsięwzięcia na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych przez organy inne niż właściwe do wydania oceny wodnoprawnej.
II. W zakresie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko:
Projekt, pozostając w zgodności z Dyrektywą 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, ma na celu usprawnienie procedur w zakresie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko (sooś). W projekcie wprowadza się m.in.:
1. możliwość odstąpienia od przeprowadzania sooś dla projektów dokumentów – nie tylko projektów zmian tych dokumentów – z zakresu planowania przestrzennego (wymienione w art. 46 ustawy ooś);
2. możliwość odstąpienia od sooś w odniesieniu do projektu zmiany dokumentu wymienionego w art. 46 pkt 3 ustawy ooś;
3. możliwość nieprzeprowadzania sooś w odniesieniu do dokumentów innych niż wymienione w art. 46, które wyznaczają ramy dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a nie przewiduje się ich negatywnego oddziaływania na środowisko;
4. brak wymogu sooś, dla projektów dokumentów przygotowywanych wyłącznie dla celów obrony narodowej lub obrony cywilnej oraz finansowych lub budżetowych, z wyłączeniem tych, które mogą powodować znaczące oddziaływanie na obszary Natura 2000;
5. obowiązek dostarczenia przez organ opracowujący dokument informacji o uwarunkowaniach, o których mowa w art. 49 (mających wpływ na rozstrzygnięcie). Usprawni to rozpatrywanie spraw związanych z rozważaniem zasadności przeprowadzania sooś.
III. W zakresie tooś:
1. Projekt znosi dotychczasowy obowiązek tłumaczenia przez inwestorów dokumentacji na języki wszystkich państw, na terytorium których realizacja przedsięwzięcia bądź projektu polityki, strategii, planu lub programu może oddziaływać na środowisko. Powyższy obowiązek nadal będzie istniał w przypadku istniejących zobowiązań wynikających z umów dwustronnych Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie ocen oddziaływania na środowisko z danym państwem. W przypadku braku uregulowań umownych w tym zakresie, w sytuacji oddziaływania na terytorium więcej niż jednego państwa tłumaczenie będzie dokonywane na język angielski.
2. Projekt zmian znosi również obowiązek tłumaczenia dokumentacji, która nie jest przekazywana przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska do strony narażonej.
3. Projekt zakłada nałożenie na organ prowadzący postępowanie obowiązku przekazania GDOŚ postanowienia o zakresie raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia, które może zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz postanowienia o przeprowadzeniu postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Poza tym projekt przewiduje zmianę kilku pomniejszych kwestii uregulowanych w ustawie, które nie będą miały znaczącego wpływu na prowadzone postępowania, ale są z nimi powiązane. Zmiany w tym zakresie dotyczą m.in. dokumentowania faktu udziału w pracach zespołów przygotowujących raporty o oddziaływaniu na środowisko oraz formalnych wymogów dla osób sporządzających raporty o oddziaływaniu na środowisko, a także prognozy oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia, w celu wyeliminowania wątpliwości co do składu zespołu przygotowującego te opracowania.”